Քանի որ ես տանը ունեմ հայկական գամփռ՝ Արջուկը, ուզում եմ կենդանիների հետ կապված նախագծում առաջինը պատմեմ իր մասին։ Արջուկը իմ հավատարիմ ընկերն է։ Արջուկը հայկական գամփռ է։ Մենք նրան պահում ենք դեռ մեկ ամսեկանից։ Հին ժամանակներում այս շներին կոչել են նաև Արալեզ; հայկական ժողովրդական հավատալիքներում շնաձև ոգիներ, որոնք ապրում են երկնքում (ըստ այլ պատկերացումների՝ Արարատ լեռան լանջերին)։ Հին Հայաստանում պաշտվել են Արա Գեղեցիկի և Շամիրամի հետ միասին։ Հայերը հավատում էին, որ արալեզներն իջնում են երկնքից ռազմադաշտում զոհված հերոսների վերքերը լիզելու և նրանց վերակենդանացնելու համար։ Կան գամփռի մի քանի տեսակներ՝ հովվաշուն, գելխեղդ, արջաշուն
Այս շները միշտ ունեցել են մեծ նշանակություն և թանկ գին
Հայկական լեռնաշխարհում փոխանակության հիմքը ոչ թե ոսկին և արծաթն էր, այլ բնամթերքը կամ անասունը։ Շան գինը ևս որոշվում էր այդ փոխարժեքներով։
Մնձուր լեռներում մեկ ցեղական շան գինն էր 40 կոտ (640 կգ) ցորեն, կամ մեկ ձի, կամ մեկ կթան կով՝ հորթը հետը, կամ 10 ոչխար՝ գառներով։ Այնտեղ մեկ ցեղական շան համար կարելի էր վճարել նաև 80 կգ մեղր, կամ 80 կգ յուղ, կամ նույնքան բուրդ։
Եթե մնձուրցի գյուղացին փոխանակության համար որևէ միջոց չուներ, բայց ցանկանում էր հայկական ցեղական գամփռ ունենալ, պարտավոր էր 80 օր անվճար աշխատել շան տիրոջ համար։
Սասունում մեկ գելխեղդ շան համար վճարում էին նոր ծնած 10-12 ոչխար[3]։
Մոտավորապես նույն գներն էին նաև Հայաստանի մյուս շրջաններում[2]։ Առանձնապես երևելի շների գները հասնում էր մինչև 30-40 ոչխարի[2]։
Գամփռը հազարամյակներ շարունակ եղել է Հայկական լեռնաշխարհի շուն և մնում է հայ ժողովրդի հպարտության առարկան։ Բազմաթիվ հետազոտությունները և ապացույցները թույլ են տալիս ենթադրել, որ այս ցեղատեսակը իր ներկա վիճակին է ձևավորվել մ.թ.ա. I հազարամյակում, այսինքն մոտ երեք հազարամյակ առաջ։