Կենդանիները, բույսերի նման, շատ բազմազան են: Նրանք տարբեր­վում են չափերով, կան շատ մեծ կենդանիներ, հսկաներ ե փոքր կենդանի­ներ՝ անզեն աչքով անտեսանելի: Հսկաներից է ծովերում և օվկիանոսնե­րում ապրող կապույտ կետը, որի մարմնի երկարությունր կարող է հասնել 33 մետրի, իսկ զանգվածր՝ 150 տոննայի:

Կենդանիները միմյանցից տարբեր­վում են արտաքին տեսքով, մարմնի ձևով և մասերով, ծածկույթով, դրա գունավորմամբ, շարժումներով, վարքով կամ կենսակերպով և այլն:

Դիտելով՝ չեք շփոթի անձրևորդը, սեն­յակային ճանճը, մեղուն, թիթեռը, այս կամ այն ձուկը, գորտը, թռչունը, շունն ու կատուն: Նրանք ունեն այնքան շատ և հստակ տարբերություններ, որ նույնիսկ արտաքին տեսքով հեշտությամբ միմյանցից տարբերվում են: Կենդանիներն ունեն նաև տարբեր ներքին կառուցվածք:

Կենդանիների մի մասն ապրում է ջրում, մյուսը՝ ցամաքում: Հայտնի են հողում ապրող կենդանիներ: Կան կենդանիներ, որոնք վարում են օդա­յին կենսակերպ, թռչում են կամ ապրում մեծ բարձրություններում: Կան նաև այնպիսիները, որոնք ապրում են մյուս կենդանի օրգանիզմներում՝ բույսերում կամ կենդանիներում, մարդու օրգանիզմում: Տարբեր միջավայ­րերում ապրելու և զարգանալու, սնվելու կամ բազմանալու համար կենդա­նիներն ունեն հարմարանքներ:

Կարելի է ասել, որ կենդանիների բազմազանությունը պայմանավոր­ված է այն տարբեր միջավայրերով, որտեղ նրանք ապրում են: Որոշակի տարածքում ապրող կենդանիների բազմազան խմբերը միասին անվանում են ֆաունա:

Հայաստանի ֆաունան հարուստ է: Հայաստանում մեծ է կենդանինե­րի բազմազանությունը, քանի որ մեր տարածքում կան բարձր սարեր և ան­մատչելի լեռներ, դաշտավայրեր և բացատներ, գեղեցիկ լճակներ, սառնո­րակ աղբյուրներ և ջրվեժներով գետակներ և այլ հատվածներ: Դրանք միմյանցից շատ են տարբերվում, յուրաքանչյուր տարածքին բնորոշ են իր պայմանները: Կենդանիներն էլ ունեն իրենց ապրելու տարբեր պայմաննե­րը։

Կենդանիների աշխարհն անկրկնելի է:

Հարցեր և առաջադրանքներ

1. Կենդանիների միջև ի՞նչ տարբերություններ կան: Բերեք օրինակներ:
   Կենդանիները միմյանցից տարբեր­վում են արտաքին տեսքով, մարմնի ձևով և մասերով, ծածկույթով, դրա գունավորմամբ, շարժումներով, վարքով կամ կենսակերպով և այլն:
   
2. Ինչո՞վ է պայմանավորված կենդանիների բազմազանությունը:
   կենդանիների բազմազանությունը պայմանավոր­ված է այն տարբեր միջավայրերով, որտեղ նրանք ապրում են:
3. Ի՞նչ է ֆաունան:
   Որոշակի տարածքում ապրող կենդանիների բազմազան խմբերը միասին անվանում են ֆաունա:
4. Գիտե՞ք, թե որ կենդանիներն են տալիս ձու, բուրդ, կաթ, միս:
   Ձու-թռչունները, օձը, կոկորդիլոսը
   բուրդ- ոչխարը
   կաթ-կով, ոչխար, այծ
   միս-կով, գառ, ձուկ

Հողի մասին խոսելիս կամ դրա հետ աշխատելիս շատ բան է անհրա­ժեշտ իմանալ: Իհարկե, բոլորս լավ գիտենք, որ բույսերի մեծ մասն աճում է հողում: Այստեղ հանդիպում են նաև շատ կենդանիներ: Հողում մեծաքա­նակ են տարբեր բակտերիաները և սնկերը: Իսկ ի՞նչ է հողը, ի՞նչ բաղա­դրություն ունի:

Հողը երկրագնդի մակերևույթի վերին բերրի շերտն է:

Հողում մոտ 50-60 սանտիմետր խորությամբ մի փոքր փոս փորելիս կարելի է նկատել հողի տարբեր շերտեր: Վերին շերտը մուգ գույ­նի է: Այստեղ են բույսերի արմատները: Հողի այս շերտը պարունակում է նաև տարբեր բույսերի և կենդանիների մնացորդներ: Այդ մնացորդները բակտերիաների և սնկերի օգնությամբ քայքայվում են, առաջանում է օր­գանական նյութերով հարուստ հումուս, որր հողին հաղորդում է մուգ գույն: Հողի ավելի խոր շերտերը բաց գույնի են, այս­տեղ քիչ է հումուսը:

Կարելի է ասել, որ հողը ոչ միայն բույսերի և այլ կեն­դանի օրգանիզմների ապրե­լու միջավայր է, այլ նաև՝ կեն­դանի օրգանիզմների կենսա­գործունեության արդյունք: Հումուսի պարունակու­թյամբ հողերը շատ տարբեր են: Հումուսով հարուստ է սևահողը, որտեղ լավ են աճում բույսերը: Հումուսի պակասի դեպքում բույսերն զգում են սննդի պակաս: Հողի բերրիության և բույսերի աճի ապահովման համար օգտագործում են պարարտանյութեր: Պարարտանյութերը պարունակում են տարբեր նյութեր և լրացուցիչ սնունդ են բույսի համար:

Բույսերի աճի համար անհրաժեշտ են նաև ջուր, թթվածին և այլ նյու­թեր: Ջրի պարունակությունը հողում փոփոխական է: Երբ անձրևները սա­կավ են, անհրաժեշտ է արհեստական ոռոգում, որի համար օգտագործում են լճերի, գետերի, ջրամբարների, ջրանցքների ջրերը: Իսկ թթվածնով հարստացնելու համար հողը փխրեցնում են:

Հարցեր և առաջադրանքներ

1. Ի՞նչ կենդանի օրգանիզմներ են հանդիպում հողում:
   
    բույսերի արմատներ, նաև տարբեր բույսերի և կենդանիների մնացորդներ:
   
2. Ի՞նչ է հողը, իսկ հումո՞ւսը:
   
   Հողը երկրագնդի մակերևույթի վերին բերրի շերտն է: Հումուսը՝ տարբեր բույսերի և կենդանիների մնացորդներն են, որոք բակտերիաների և սնկերի օգնությամբ քայքայվում են, առաջանում է օր­գանական նյութերով հարուստ հումուս։
   
3. Ինչո՞ւ է հողի վերին շերտը մուգ գույնի:
   
   Հումուսով հարուստ հողն է մուգ գույն։
   
4. Ի՞նչ նյութեր են պարունակվում հողում:
   կենդանիների մնացորդներ, բույսերի արմատներ
   
5. Ի՞նչ են պարարտանյութերը:
   Հողի բերրիության և բույսերի աճի ապահովման համար օգտագործում են պարարտանյութեր: Պարարտանյութերը պարունակում են տարբեր նյութեր և լրացուցիչ սնունդ են բույսի համար:
   
6. Ի՞նչ նպատակով են իրականացնում հողի արհեստական ոռոգումը, փխրեցումը:
   

Երբ անձրևները սա­կավ են, անհրաժեշտ է արհեստական ոռոգում, որի համար օգտագործում են լճերի, գետերի, ջրամբարների, ջրանցքների ջրերը: Իսկ թթվածնով հարստացնելու համար հողը փխրեցնում են:

1. Ի՞նչ է գյուղատնտեսությունը, և ի՞նչ ճյուղերից է բաղ­կացած այն:
   գյուղատնտեսությունը ևս տնտեսու­թյան խոշոր ճյուղերից է: Այն զբաղված է մշակաբույսերի աճեցմամբ և ընտանի կենդանիների բուծմամբ:
2. Ինչո՞վ է զբաղվում բուսաբուծությունը, և ի՞նչ բույսեր է աճեցնում մարդը սննդամթերք ստանալու, անասնա­կերի և արդյունաբերության համար:
   Ցորեն, կարտոֆիլ, բրինձ, գարի, բազուկ, գազար, վարունգ, պոմիդոր, սուրճ, թեյ, մրգեր՝  խաղող, ձմերուկ, բամբակենի և այլն:
3. Ինչո՞վ է զբաղվում անասնապահությունը:
   Անասնապահությունը զբաղվում է ընտանի կենդանիների բուծմամբ։
4. Օրվա ընթացքում բուսաբուծությունից և անասնապա­հությունից ստացված ի՞նչ մթերք ես օգտագործում քո սննդի մեջ:
   Բուսաբուծությունից-վարունգ, լոլիկ, հաց, կարտոֆիլ, բրինձ և այլն, իսկ անասնապահությունից-կաթ, պանիր, մածուն, միս
5. Ինչպե՞ս են միմյանց հետ կապված բուսաբուծությունը և անասնապահությունը:
   Բույսը ուտելով կենդանին ապրում է, տալիս միս, պանիր , կաթ, և այլն։
6. Ի՞նչ կապ կարող է լինել գյուղատնտեսության և արդյունաբերության միջև:
   Գյուղատնտեսության շնորհիվ ստացվում է արդյունաբերություն․ օչինակ՝ անասուն պահելով մարդ ստանում է այնպիսի արդյունաբերական հումք, ինչպիսին միսն է, կաթնամթերքը, կամ՝ մշակովի բույսերից ու բերքից ստանում ալյուր, այլ սննդային մթերքներ։

Հարցեր և առաջադրանքներ

1. Ի՞նչ նշանակություն ունի օդը կենդանի օրգանիզմների համար:
   Օդը մարդկանց, կենդանիներին, բույսերին անհրաժեշտ է շնչառության համար:
   
2. Ի՞նչ գազերից է կազմված օդը:
   Օդը գլխավորապես բաղկացած է թթվածնից և ազոտից, շատ քիչ քանակով ածխաթթու գազից:
   
3. Օդի ի՞նչ հատկությունների ես ծանոթ:
   Քամու շարժումը օդի շարժն է
   
4. Ինչպե՞ս կարող ես ապացուցել, որ քո շրջապատում օդ կա: Կատարի՜ր առաջադրանքները և կհամոզվես:

Առաջադրանք 1

Վերցրո՜ւ նեղ վզիկով շիշ և դրա վրա դի՜ր ձագար: Ձագարի պոչը փաթաթի’ր թաց թղթով այնպես, որ այն ամուր մտնի շշի մեջ: Ձագարով շուր լցրո՜ւ շշի մեշ: Ինչո՞ւ է ջուրը ձագարից դանդաղ լցվում շշի մեշ: Մի փոքր բարձրացրո՜ւ ձագարը, որպեսզի շշի և ձագարի միշև ճեղք գոյանա: Բացատրի՜ր դիտարկված երևույթները: Կատարի՜ր հետևություններ: Ձեռքի տակ ձագար չունենալու դեպքում այն կարելի է պատրաստել ստվարաթղթից կամ հաստ թղթից:

Քանի որ ձագարը ամուր սեղմվում է շշին, ներսում եղած օդը ասես շշում արդեն մի բան կա և երբ մի փոքր ձագարը վերև ենք բարձրացնում, ներսի օդը կողով դուրս է գալիս, տեղ է ազատվում շշի մեջ այլ զանգված լցվելու համար, այսպես ասած՝ օդը փոխարինվում է ջրով։

Однажды Солнце и сердитый северный Ветер поспорили о том, кто из них сильнее.
В то время по дороге шёл человек. Ветер захотел сразу сорвать с него плащ. Он начал дуть изо всех сил. Человек завернулся в свой тёплый плащ и пошёл дальше. Ветер злился. Он осыпал бедного человека холодным дождём и колючим снегом. Человек надел плащ в рукава и завязал пояс. Тогда злой Ветер увидел, что не может сорвать плащ. Тут тёплое Солнце показалось из-за тёмных туч. Согрело Солнце бедного человека. Он сам снял тёплый плащ и, весёлый, пошёл дальше. Ветер понял, что Солнце сильнее его.

Ответье на вопросы

Расскажи, о чём поспорили Солнце и Ветер.
Кто снимет с него плащ.
Как Ветер хотел доказать, что он сильнее Солнца?
Ветер дул, чтобы человек снял с него плащ.
Что он делал для этого?
Человек завернулся в свой тёплый плащ и пошёл дальше
Смог ли он сорвать плащ с человека?
Нет, он не смог.
Что сделал Ветер, чтобы доказать свою силу?

Ветер сильно дул.
Почему человек сам снял плащ?

Солнце вышло и согрело человека.

Поставь вопросы к выделенным словам текста по образцу.
Образец: северный Ветер — какой Ветер?

северный, тёплый, бедного, холодным, колючим тёплое злой

Образуй сравнительную степень. Например: умный — умнее
быстрый, тёплый, холодный.

Объясни, чем различаются предложения.

Солнце и ветер поспорили, кто сильнее. повествователное
О чём поспорили солнце и ветер? воспренима
Солнце сильнее ветра!

Допиши пропущенные слова.
Помидор красный, а огурец зеленый . Мел белый, а уголь чёрный. Лимон кислый, а сахар сладкий. Тропинка узкая, а дорога широкая. Камень твёрдый, а вата мякгий.Posted on

Հաշվետու պատում

Հարցաշար

1. Հրապարակիր մայրենիիդ բաժնի հղումը, գրիր, թե սեպտեմբերից մինչև այսօր քանի նյութ ես հրապարակել այդ բաժնում։
   
   Մայրենի բաժնի հղումը
   նշված բաժնում կա 90-91 նյութ
   
   
2. Ներկայացրու մայրենիի դասընթացին իրականացված քեզ համար ամենահետաքրքիր նախագիծը, հրապարակիր դրա ընթացքում քո ամենահաջողված նյութը։
   
   Ելքի ստուգատես 1-ին աշխատանքը, երբ ինքս եմ հնարել երևակայական պատում
   Ամաչկոտ նապաստակը
   
   
3. Մայրենիի դասընթացին իրականացված ուսումնական պարապմունքների ձևերից ամենից շատ քեզ ո՞րն է դուր գալիս՝ տեքստի հետ առաջադրանքներ, բանաստեղծությունների ընթերցում-քննարկում, լեզվական աշխատանքներ, ընթերցանություն, աշխատանք գիրք-տետրով, ուսումնական խաղեր, ստեղծագործական աշխատանքներ․․․
   
   <<Ուսումնական խաղեր>> նախագծերն եմ շատ սիրում;
   
   Ազգային խաղեր նախագծին ինքս եմ հորինել ընկույզներով խաղ և ասելուկ
   
   Համբարձման թափառիկ խաղիկներ, մանիներ /ձայնագրություն/
   
   
4. 3-4 նախադասությամբ պատմիր մայրենիի դասընթացի մասին, փորձիր գնահատել դրա առավելությունները, թերությունները։
   
   Մեր մայրենիի դասընթացը կազմված է տարբեր բաժիններից, շաբաթվա ամեն օրը առանձին գործունեության օր է․ օրինակ՝ երկուշաբթի՝ լեզվական աշխատանք, երեքշաբթի՝ թեստային աշխատանք, չորեքշաբթի՝ գիրք-տետրով աշխատելու օր, հինգշաբթի՝ գիրք կարդալու օր, ուրբաթ՝ թափառիկ խաղիկներ, նախագծային այլ աշխատանքների օր է։ Էսպես անընդհատ նոր բան է ստացվում և չես ձանձրանում, իսկ թե մի բան էլ չես սիրում (օրինակ ես՝ կարդալը չեմ սիրում), այն ամեն օր չի կրկնվում։
   
5. Տեսանյութով ներկայացրու այս տարի սովորած բանաստեղծություններից մեկը, որն ամենից շատ ես հավանել։
   
   Ամենից շատը հավանել եմ Հ․ Թումանյանի <<Ա՜խ, ի՜նչ լավ են սարի վըրա․․․>>, քանի որ այն նաև երգել ենք ընկեր Սեդայի հետ։
   
   
6. Ո՞ր հեղինակների ստեղծագործություններն ենք այս տարի կարդացել, կա մի բան, որ հատուկ հիշել ես նրանց սեղծագործություններից և կարևոր է քեզ համար։
   
   Ամենաշատը կարդացել ենք Ջ․ Ռոդարիի տարբեր պատումներ, Ավետիք Իսահակյանի <<Եղնիկը>>, բայց ամենաշատը հիշում եմ ու կարևոր եմ համարում ընթերցանության օրը կարդացած մի պատում՝ Վիկտոր Կլյուևի <<Գերժամանակակից հեքիաթը>>
   
   
7. Եթե փորձենք գույն տալ այս տարվա մայրենիի քո դասրեին, ի/նչ գույն կընտրես։
   Կանաչ
   
8. Մայրենիի դասընթացը գնահատիր քեզ օգտակար լինելու տեսակետից։ Քանի՞ միավոր կտաս։
   
   Ես սպորտի մարզիչ եմ լինելու և ինձ համար կարևոր է, որ քերականորեն ճիշտ գրել իմանամ և իմ խմբին ճիշտ ընդունեմ , սիրուն պատումներ ունենամ իմ սովորողներին պատմելու համար։
   7-8 միավորի չափ ինձ պետք է
   
9. Ի՞նչ ակնկալիքներ ունեիր կամ ի՞նչ կուզեիր, որ լիներ մայրենիի դասընթացին, որ չի եղել։
   Կուզեի մայրենիի քնությունները չլինեին, կամ լինեին՝ միայն իմ բլոգի նյութերի հաշվետվությունները նայելով
   
10. 5-րդ դասարանում ինչպե՞ս կցանկանաս, որ քո մայրենիի դասընթացը կազմակերպվի։Առնվազն 5 նախադասությամբ պատմիր։
    
    Կուզեի մայրենիի դասերը անցկացվեր Արատեսում խարույկի շուրջ հավաքված, կամ այլ ճամփորդությունների ընթցքում մաշմելո ուտելով, քննարկելով։ Կուզեի գիրք-տետր չլիներ, միայն աշխատեի համակարգչով։ Կուզեի շաբաթվա մեջ ունենանք օր, երբ ամեն մեկս կկազմենք օրվա առաջադրանք, կփոխանակենք միմյանց հետ ու այդ օրը մեր հնարած առաջադրանքները կկատարենք։